Γνωστικά και ψυχολογικά συμπτώματα στην κατάσταση μετά το Covid-19: Νευροαπεικόνισης, νευροφυσιολογίας και μελετών παρέμβασης

Περίληψη

Στόχος

Να διερευνήσει τις δομικές, λειτουργικές και νευροφυσιολογικές αλλαγές στον εγκέφαλο που σχετίζονται με γνωστικά και ψυχολογικά ζητήματα που σχετίζονται με την κατάσταση μετά το COVID-19 (PCC) και να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα της μη επεμβατικής εγκεφαλικής διέγερσης (NIBS) και των παρεμβάσεων γνωστικής αποκατάστασης.

Πηγές δεδομένων

Οι ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων των Web of Science, PubMed και Embase, αναζητήθηκαν συστηματικά για άρθρα που δημοσιεύθηκαν πριν από την 1η Φεβρουαρίου 2025, χρησιμοποιώντας όρους όπως “κατάσταση μετά το Covid-19”, “γνωστική δυσλειτουργία”, “εγκεφαλικές αλλαγές”, “μη επεμβατική εγκεφαλική διέγερση” και “γνωστική αποκατάσταση”. Η γλώσσα περιορίστηκε στην αγγλική και συμπεριλήφθηκαν μόνο μελέτες που αφορούσαν ανθρώπους-συμμετέχοντες.

Επιλογή μελέτης

Συμπεριλήφθηκαν μελέτες με ανθρώπους ηλικίας ≥18 ετών που είχαν διαγνωστεί με PCC, οι οποίες χρησιμοποιούσαν απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού, λειτουργική απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού, τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων και ηλεκτροεγκεφαλογραφία, καθώς και παρεμβάσεις όπως NIBS και γνωστική αποκατάσταση. Τα άρθρα επιλέχθηκαν μέσω ανεξάρτητης ανασκόπησης από πολλούς συγγραφείς, με τη συναίνεση να επιλύει τις ασυμφωνίες. Από τις 123 μελέτες που εντοπίστηκαν αρχικά, 78 πληρούσαν τα κριτήρια ένταξης.

Εξαγωγή δεδομένων

Τα δεδομένα σχετικά με τα δημογραφικά στοιχεία των συμμετεχόντων, τις μεθοδολογίες, τις νευροφυσιολογικές αλλαγές και τα αποτελέσματα της παρέμβασης εξήχθησαν από 2 ανεξάρτητους κριτές χρησιμοποιώντας προκαθορισμένες κατευθυντήριες γραμμές. Η ποιότητα των μελετών αξιολογήθηκε με τη χρήση των εργαλείων Newcastle-Ottawa Scale και Critical Appraisal Skills Program.

Σύνθεση δεδομένων

Εβδομήντα οκτώ μελέτες με περισσότερους από 5900 συμμετέχοντες πληρούσαν τα κριτήρια ένταξης. Σημαντικές γνωστικές διαταραχές παρατηρήθηκαν στην προσοχή, την εκτελεστική λειτουργία και τη μνήμη (N=78). Τα βασικά ευρήματα περιλάμβαναν μικτές ενδείξεις μεταβολών του όγκου της φαιάς (N=16) και της λευκής ουσίας (N=20), μεταβολές του πάχους του φλοιού (N=9), μεταβολές στη λειτουργική συνδεσιμότητα (N=14), στην ηλεκτροφυσιολογία (N=9) και στη ροή του αίματος (N=8). Η ΝΙΒS, συμπεριλαμβανομένης της διακρανιακής μαγνητικής διέγερσης (Ν=8) και της διακρανιακής διέγερσης συνεχούς ρεύματος (Ν=2), έδειξε πιθανά οφέλη για τη διαχείριση της κατάθλιψης και των γνωστικών διαταραχών. Αν και η γνωστική αποκατάσταση (Ν=3) έδειξε υποσχόμενη, απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση.

Συμπεράσματα

Αυτή η ανασκόπηση υπογραμμίζει τα πολύπλοκα νευρολογικά υποκείμενα της PCC και τις δυνατότητες της NIBS και της γνωστικής αποκατάστασης ως παρεμβάσεις. Περαιτέρω έρευνα είναι απαραίτητη για την τελειοποίηση αυτών των παρεμβάσεων και την καθιέρωση τεκμηριωμένων στρατηγικών για την αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων γνωστικών και ψυχολογικών επιπτώσεων της PCC.

Pettemeridou, E., Loizidou, M., Trajkovic, J., Constantinou, M., De Smet, S., Baeken, C., Sack, A.T., Williams, S.C.R. Constantinidou., F. (2025). Γνωστικά και ψυχολογικά συμπτώματα σε κατάσταση μετά το COVID-19: A Systematic Review of Structural and Functional Neuroimaging, Neurophysiology, and Intervention Studies. Archives of Rehabilitation Research and Clinical Translation, 100461.